Από την Εισαγωγή:

 

Φωτογραφία καὶ ποίηση εἶναι ἀμφότερες τέχνες τοῦ ἐλάχιστου. Γνωρίζουν νὰ συνοψίζουν καίρια, ἐνίοτε ὠμά. Στὴ μικρὴ αὐτὴ ἔκδοση συμπλέκονται τιμώντας τὸν Μανόλη Ἀναγνωστάκη, ἐμβληματικὸ μεταπολεμικὸ ποιητὴ ποὺ ἀρμένιζε ἄφοβα κόντρα στὸν καιρό. Οἱ στίχοι του συναντοῦν ἔργα σύγχρονων φωτογράφων ὅπως ὁ Κωστῆς Ἀντωνιάδης, ὁ Ἄρις Γεωργίου, ὁ Γιῶργος Δεπόλλας, ὁ Ἠλίας Μπουργιώτης, ὁ Ἀβραὰμ Παυλίδης, ὁ Σίμος Σαλτιέλ, ὁ Στέργιος Τσιούμας, ὁ πιὸ ἱστορικὸς Κώστας Μπαλάφας. Ἡ συνάντηση δὲν εἶναι τυχαία. Μέσα ἀπὸ τὴν ἀνθολόγηση ἡ φωτογραφία προβάλλει τακτικὰ ὡς αὐστηρὴ διαπραγμάτευση τοῦ ὑλικοῦ χώρου καὶ χειρουργικὴ τομὴ τῆς ροῆς τοῦ χρόνου: ἐναργὴς σὲ ὅ,τι φαίνεται· ὑπαινικτικὴ σὲ ὅ,τι ἀπουσιάζει. Ἐκεῖ τέμνει τὸ μονοπάτι τοῦ Ἀναγνωστάκη, ποὺ μετεωριζόταν ἀνάμεσα στὸ ὁρατὸ καὶ τὸ μὴ ὁρατό, στὸ ἀνοιχτὰ πολιτικὸ καὶ τὸ ἀόριστα προσωπικό.

Ἡ ἀρχικὴ ἐκδοτικὴ πρόταση ἦταν νὰ δημιουργηθοῦν δώδεκα δίφυλλα σὲ καθένα ἀπὸ τὰ ὁποῖα μιὰ φωτογραφία θὰ συντρόφευε ἕνα ποίημα. Ἐπιλέχτηκαν ἔτσι δώδεκα ποιήματα ποὺ σκιαγραφοῦσαν, τελείως ἁδρά, τὸ ποιητικὸ ἔργο, ἐνῶ ἡ εἰκονοπλαστική τους δύναμη ἀνίχνευε παράλληλα τὴν ποιητικὴ τῶν φωτογραφιῶν. Αὐτόνομο ἔργο καθεμιὰ ἀπὸ αὐτές, δημιουργήθηκε τὶς περισσότερες φορὲς σὲ ἱστορικὰ μεταγενέστερο τῶν ποιημάτων ἀλλὰ καθόλου ἀσύμβατο πλαίσιο ἀξιῶν καὶ ἐρωτημάτων σχετικὰ μὲ τὸ ἀκανθῶδες γίγνεσθαι τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας, τὴν ἀνθρώπινη μοίρα, τὴ φύση τοῦ καλλιτεχνικοῦ ἔργου. Ἡ διπλὴ αὐτὴ ἀνθολόγηση προτείνεται τελικὰ ὡς βραχεία ἀλλὰ πυκνὴ διαδρομὴ στὸν κόσμο τῶν λέξεων καὶ τῶν εἰκόνων. Ὁδηγὸς στὴν ἐπιλογὴ τῶν φωτογραφιῶν οἱ στίχοι τοῦ ποιητῆ:

Σὰν πρόκες πρέπει νὰ καρφώνονται οἱ λέξεις

Νὰ μὴν τὶς παίρνει ὁ ἄνεμος
_{(«Ποιητική», ἀπὸ τὴ συλλογὴ Ὁ στόχος, 1970)}

Γιὰ τὸν Ἀναγνωστάκη ἡ ποίηση δὲν ὑπῆρξε ἁπλῶς πεδίο αἰσθητικῆς διερεύνησης. Ἦταν πράξη, κραυγή, ἀφορμὴ νὰ ἐκφραστοῦν ὑπαρξιακὰ ζητήματα ἀλλὰ καὶ ἡ κοινωνικὴ ἀνισότητα. Καυστικός, νηφάλια λυρικός, ὑπῆρξε ποιητὴς τῆς τεμαχισμένης ὁλότητας, τῶν παραβιασμένων ἑαυτῶν. Ἀκτινογράφησε κριτικὰ τὸν ὑμένα καθωσπρεπισμοῦ ποὺ κάλυπτε τὴ διαρκῆ διάψευση, τὶς ἀκυρωμένες προσδοκίες, ὅσα ἀγωνιοῦσαν καιρὸ νὰ ἀναπνεύσουν. Ἀντέταξε τὸ ἀδιαπραγμάτευτο ἦθος, τὸ τίμημα ποὺ αὐτὸ συνεπάγεται, τὴ σιωπὴ ὡς συνειδητὴ ἐπιλογή, τὴ γύμνωση χωρὶς περιστροφές. Δοκίμασε ἐπίμονα ὅρια καὶ τέντωσε ραφὲς καθισμένος ἄβολα στὴν αἰχμηρὴ κόψη ἀνάμεσα στὸ προσωπικὸ καὶ τὸ συλλογικό. Ἐκεῖ κατοικεῖ συχνὰ καὶ ἡ φωτογραφία, μὲ τὴν ἀναπόδραστη συνήθως ἱστορικότητά της καὶ τὴ λανθάνουσα περιπλοκότητα.

Ἂν ὁ Ἀναγνωστάκης ἐσωτερίκευσε ἀκέραια καὶ ἀγέρωχα μιὰ ἥττα ποὺ ἦρθε χωρὶς νὰ σημειωθεῖ νίκη (ἴσως γι’ αὐτὸ ἀρνήθηκε καὶ κάθε σχετικὸ χαρακτηρισμό), τὸ φάσμα μιᾶς ἥττας πλανᾶται σήμερα ἐκ νέου πάνω ἀπὸ τὴ χώρα. Αὐτὴ τὴ φορὰ δὲν θὰ ἀποτελεῖ τὸν φανερὸ καρπὸ μιᾶς σκληρῆς ἀδελφοκτόνου ἀντιπαράθεσης (ξέρει αὐτὴ νὰ μεταλλάσσεται ἐπιδέξια σὰν μύκητας καὶ νὰ δηλητηριάζει λαθραῖα), ἀλλὰ ὁλικὴ χρεοκοπία πόρων καὶ ἰδεῶν. Ἡ ἀπειλὴ αὐτὴ καθιστᾶ τὴν ποίηση τοῦ Ἀναγνωστάκη ἐπίκαιρη ὅσο ποτὲ καθὼς ψηλάφησε, μὲ προφητικὴ σχεδὸν ἐνσυναίσθηση, τὸ σύγχρονο ἀδιέξοδο:

Τὸ θέμα εἶναι τώρα τί λὲς
Καλὰ φάγαμε καλὰ ἤπιαμε
Καλὰ τὴ φέραμε τὴ ζωή μας ὣς ἐδῶ
Μικροζημιὲς καὶ μικροκέρδη συμψηφίζοντας.

Τὸ θέμα εἶναι  τ ώ ρ α  τί λές.
_{(ἀπὸ τὴ συλλογὴ Ὁ στόχος, 1970)}

Μιὰ σημερινὴ συλλογὴ ποιημάτων τοῦ Ἀναγνωστάκη θὰ μποροῦσε ἴσως νὰ φέρει τὸν τίτλο Ἐποχὲς προαπαιτούμενων. Ποιές φωτογραφίες θὰ συνόδευαν κατάλληλα τὰ ποιήματά της;

Ἡρακλῆς Παπαϊωάννου